04 Kasım 2020 - Çarşamba
ABD Seçimlerinin İran Üzerindeki Etkileri
Yazar - Yazar Hakan Dikmen
Okuma Süresi: 6 dk.
Yazar Hakan Dikmen
hakandikmen30@gmail.com -
Tüm dünyanın dikkatle takip ettiği ABD Başkanlık seçimlerinin bitmesine 10 günden az bir süre kaldı. İran'ın içerisinde bulunmuş olduğu sosyo-ekonomik ve sosyo-psikolojik durum, diğer ülkelere nazaran ABD Başkanlık seçimini daha dikkatli ve yakından takip etmelerine sebep oluyor. En merak edilen nokta ise, hangi liderin seçimi kazanması İran'ı lehine etkileyen bir durum haline geleceği.
Bir süre önce radikal tabana siyasi olarak daha yakın olduğu bilinen Kayhan Gazetesi, Biden ya da Trump'ın kazanmasının ABD'nin İran'a olan bakış açısını değiştirmeyeceğini ileri sürdü. Bunun sebebi olarakta her iki başkanlık adayınında İran'ın füze kapasitesini ve bölgesel gücünü sınırlandırmaya çalıştığını ileri sürüyor.
Gazete, Amerikan Demokrat Partisi'nin bir politika belgesine dayanarak Joe Biden'in nükleer anlaşmaya dönme koşulunun olduğunu, Trump'ın ise bunun tersine nükleer anlaşmayı eksik bir anlaşma olarak gördüğünü belirtmiştir. Kayhan Gazetesi, Trump'ın işte tamda bu sebepten anlaşmadan tek taraflı olarak çekildiğini, bu nedenlede ABD Başkanlık seçimlerinin İran için çok bir önem taşımadığını belirtmiştir.
Ayrıca, ABD seçimlerinin hangi adayın lehine sonuçlanırsa sonuçlansın İran'ı etkileyecek bir seçim süreci olmadığını İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif ve İran'lı siyasetçilerde defalarca dile getirmişlerdir. Yine de Joe Biden'in duruşu ve politikaları, İran ve ABD ilişkilerinde önemli bir dönüm noktası olan Barack Obama'nın kararlarıyla uyumludur. Bu sebepten İranlı yetkililerin bazılarınca Joe Biden'in seçimi kazanması, İran ve ABD arasındaki ilişkileri olumlu yönde etkileyeceğini düşündürtmektedir. Biden’in yaptırımları kaldırmanın yolunu açan P5+1 nükleer anlaşmasına geri dönme konusundaki tutumu, İran için uzlaşmacı ve güven verici olabilir.
Biden iktidara gelirse İran'ın siyasi, ekonomik ve güvenlik konusundaki sorunlarının birçoğunun hafifleyeceği düşünülmektedir. Joe Biden, umulduğu gibi, İran'a karşı Barack Obama'nın tutumunu benimser ise 2015'teki nükleer anlaşmanın ardından Trump'ın İran'a karşı uyguladığı yaptırımları kaldıracaktır.
İran şuanki durumda, tarihinin en zorlu siyasi ve ekonomik sürecinden geçiyor. Trump'ın 2015'teki nükleer anlaşmanın sonrasında İran'a karşı uyguladığı ağır yaptırımlar sebebiyle ülkenin ekonomik altyapısı her zamankinden çok daha fazla etkilenmiş, dolayısıyla sosyo-politik durumu her zamankinden daha fazla sarsılmıştır ve bu durum halen daha etkilerini sürdürmektedir.
Trump, başkanlığının son günlerinde dahi İran'a karşı olan yaptırımları arttırmaya devam etmektedir. Örneğin geçen günlerde, ABD, İran Petrol ve Enerji Bakanı Nijan Namdar Zangane’nin (Bijan Namdar Zangeneh) yanı sıra, İran’ın Bağdat (Irak) Büyükelçisi İraj Mescidi’yi bile ambargo listesine aldı.
Donald Trump 2020 yerel seçimlerini tekrar kazanması durumunda, İran'a sert yaptırımlar uygulamaya devam edeceğini defalarca ifade etmiştir. Trump'ın bu söylemleri İran halkının ekonomik ve sosyo-politik açıdan ümitsizliğe kapılmasına yol açtı. Trump'a göre İran'ın siyasi yetkilileri ve hükümeti er ya da geç Amerika ile doğrudan bağlantı kurmak isteyecek ve bir anlaşmaya varma niyetiyle aynı masaya oturma talebinde bulunacaklardır.
Donald Trump’ın ulusal güvenlik danışmanı Robert C. O’Brien, yaptığı bir basın açıklamasında, ABD'nin uyguladığı yaptırımların ekonomik sonuçlarının çok ağır olduğunu belirtmiştir. O’Brien açıklamalarına, seçimi Trump'ın kazanması olasılığında İran'ın ABD ile bir anlaşmaya yanaşmama durumunu en fazla bir ay daha sürdürebileceklerini iddia etti.
Biden ise, iddia ettiği gibi seçimleri kazanırsa, ilk 100 günde nükleer anlaşmaya geri döneceğini ve İran ile başka yönlerde de anlaşmaya varacağını planlamaktadır. Fakat O’Brien’a göre, şuanda uygulanan yaptırımların gerekçelerinin terörizme dayanması …
sebebiyle, Biden ilk 100 günde anlaşmaya geri dönmek ve yaptırımları kaldırmak istese bile şahıslar, şirketler, bankalar ve tüzel kişilere uygulanan yaptırımların kaldırılmasının düşünüldüğü kadar kolay olmayacağını belirtmektedir.
Tüm bu genel sebepler nedeni ile İran toplumu ve bürokratları seçimi Biden'in kazanmasını umuyor. Bu yaklaşımlar sebebi ile Trump yönetimi İran'ın kendileri aleyhinde propaganda yönetmekle itham ediyor. Bu algılar Biden'in seçimi kazanması sonucunda İran'ın sosyo-politik ikilemindeki olası zaferi ile ilgili beklentileri arttırdı.
Ancak Biden kazanırsa nükleer anlaşmaya sadık kaldığı için diğer ülkelerle İran’a karşı her türlü konsensüsü gerçekleştirebilecektir. Joe Biden, nükleer anlaşma ile ilgili atacağı olumlu adımlar yanında İran’ın bazı Orta Doğu ülkelerindeki güvenliğini tehdit ettiğini ve füze teknolojisinin geliştirilmesi konusunda ciddi endişelerinin olduğunu ifade etmiştir. Bu konu kapsamında İran ile ikili veya çoklu müzakerelerin başlatılması gerektiğinide dile getirmiştir.
Sonuç olarak her iki aday ile ilgilide dikkate alınması ve göz ardı edilmemesi gereken şey, adaylarının hiçbirinin ABD'nin çıkarlarına aykırı hareket etmeyecekleridir. Adayların sadece konulara yaklaşımlarında ve davranışlarında farklılıklar olabileceğini unutmamak gerekir.
İki başkan arasındaki en önemli fark, Joe Biden'in seçilmesi sonucunda uluslararası konulardaki tutumlarının normale döneceğidir. Normalleşmeden kasıt, hukukun üstünlüğü, baskının aza indirgenmesi veya ABD'nin saldırganlığının sona ermesi ve Orta Doğu politikasının unutulduğu anlamına gelmez, uluslararası anlaşmalara göreceli saygı anlamına geldiği söylenebilir. Trump tarafından uygulanan Paris İklim anlaşması, Çin ile ticaret yöntemleri, Kanada ile gümrük anlaşmaları, Trans-Atlantik bağlamındaki düzenin bozulması, JCPOA’dan geri çekilmesi, BM’ye veya UNİCEF’e desteklerin kısıtlanması gibi normal dışı davranışların Biden döneminde normalleşmiş duruma gelebileceği düşünülmektedir.
Yorumlar (0)
Tüm Yazıları
