17 Nisan 2021 - Cumartesi
EL-CEZERİ KİM?
Yazar - Yazar Canda Kalemoğlu
Okuma Süresi: 3 dk.
Yazar Canda Kalemoğlu
candanas423@gmail.com -
Bu hafta sizinle çok özel bir bilim insanını tanıştıracağım. Birçok ilke imza atan, mekaniği
sanatla bilimi ise hayatla buluşturacak kadar ileri giden, zamanı aşan fikirleri ile modern
mekaniğin babası ve dünyanın ilk sibernetik bilgini olan El-Cezeri ‘nin hayatını ele alacağız.
Benim için çok özel olmasının nedeni ise aynı memleketi paylaşmak ve bir zamanlar ona
ilham kaynağı olan havayı şuan soluyabilmek, bastığı yerler basabilmek benim için çok büyük
bir şans ve mutluluk kaynağıdır.
1136 yılında Cizre de doğan El-Cezeri’nin tam adı İsmail Ebul-iz Bin Rezzaz El-Cezeri’dir.
Lakabı olan El-Cezeri’yi yaşadığı şehirden almıştır. Yani CİZRE’den. Sibernetiğin en büyük
dahisi olan El-Cezeri bilgisayarın temelini atan bir alimdir,fen ve teknik adamıdır,
robotlar,saatler, şifreli kilitler , şifreli kasalar vs. gibi 60 makinenin mucididir.
Sibernetiğin tanımını şu şekilde yapabiliriz: İnsanlarda ve makinalarda karşılıklı haberleşme,
denge kurma ve yönetme biçimidir. El-Cezeri’nin otomatik olarak çalışan kendi kendine
hareket eden bir robot yapıp bunu Artuklu Beyi Sukman bin Artuk’a takdim ettiği ve bu
robotun dünya tarihinin ilk robotu olduğu bilinmektedir. Ayrıca Cizre’de Zengi Beyi Ebul
Kasım Mahmut Sencerşah döneminde Cizre Ulu Camii’nin kapısını ve kapı tomakları olan
ejderleri de yine kendisi yapmıştır. Diyarbakır’ daki Ulu Camiinin bahçesindeki ünlü Güneş
Saati’ de yine ona aittir. Birçok eseri bulunan El- Cezeri bu eserleri yazması için ona emir
veren Artuklu beydir. Yaptığı icatları hem görsel olarak adım adım çizen hem de açıklayan
Cezeri’nin bu esrleri birçok dile çevrilmiş ve 13. Yy da yaşayan Cezeri’nin eserinde ki çizimleri
15.yy da yaşayan Leonardo Da Vinci’ ye ilham olduğu iddialar arasındadır.
Yunanlılar robotikle ilgili en eski icadın kendilerinde olduğunu iddia ediyorlar bunu da
Cezeri’den önce yaşayan Yunan matematikçi Archytos’un buharla çalışan bir güvercin
yaptığını ileri sürüyorlar fakat bununla ilgili resmi kayıtlarda herhangi bir bilgi olmadığı için
Robotikle ilgili en eski bilgi Cezeri’ye aittir diyoruz.
Kısacası karışıklarla dolu Orta Çağ’ın kaosunun tam ortasında ki Anadolu topraklarında
mekaniğin destanını yazan bir dahi yaşadı. Çarkları yerinden oynatan bu dahi Artuklu
Sarayı’nın baş mühendisi oldu. Gerçek anlamda çağını aşan mekanik icatlarıyla adını tarihe
yazdırdı ve sonsuz merakı sayesinde hayali fikirlerini makinelere dönüştürmeyi başardı. Bu
önemli bilim insanını batıya ordan da dünyaya tanıtan iki bilim insanı var: Wiedeman ve onun
talebesi Houser’ dir.
Son olarak fizikçi, robot ve matriks ustası Cezeri ;1233 yılında Cizre’de vefat etti. Mezarı
Cizre’de ki Nuh Peygamber Camii’nin avlusunda bulunmaktadır.
Yorumlar (0)
Tüm Yazıları
