AFGANİSTAN’DA TALİBAN YÖNETİMİ NASIL ELE GEÇİRDİ?

Tarihler 15 Ağustos 2021’i gösterdiğinde tüm dünya kamuoyunda Taliban örgütünün
Afganistan’da yönetimi ele geçirdiğini ve cumhurbaşkanının ülkeyi terk ettiğini öğrendik. Bir
gecede yapılan bir darbe sonucu yönetimi ele geçirdiğini zannetmemiz aslında bizim 15
Temmuz darbe girişiminin psikolojik olarak perde arkasını yansıtmaktadır. Taliban örgütünün
ise böyle bir durumu söz konusu değil,onun öncesinde 25 yıllık bir mücadele ettiği gerçeği
var.
Örgüt 1994 yılında Molla Ömer Ahund liderliğinde 50 kişilik öğrenci grubu ile oluşturuldu.
Taliban ismini öğrencilerden almaktadır. Talib: öğrenci, Taliban: öğrenciler anlamına
gelmektedir. Örgüt amacını şu şekilde açıkladı: Ülkeyi Sovyet Savaşı ve ardından çıkan iç
savaşlar nedeniyle oluşan “Savaş Ağalarından” kurtarmaktır. Felsefesini ise: “Afganistan ‘da
İslam’a dayalı bir yönetim gerçekleştirmek” diyerek hem amacını hem de felsefesini
duyurmuşlardı. 50 kişilik medrese öğrencisi ile kurulan örgüt birkaç ay içerisinde 20 bini aştı.
Örgüte hem maddi hem de askeri destek sağlayan Pakistan İstihbarat Teşkilatı (ISI) olduğu
iddialar arasında. 1994 te başkent Kabil’de ilk darbeyi gerçekleştirdiler, 1995 te ise 12 kentte
kontrolü sağladılar, tarihler 1996 yı gösterdiğinde başkent Kabil’i ele geçirip kendi
hükümetlerini kurduklarını açıkladılar. Yeni hükümetin adını da: “Afganistan İslam Emirliği”
diye koydular. Bu da gösteriyor ki Taliban daha önce de Afganistan’ı ele geçirmiş yani bu ilk
değilmiş.
Kurulan yeni hükümet ile çok katı kurallar ülkede baş gösterdi. Bunlardan bazılarını şu
şekilde sıralayabiliriz.
-Kadınların çalışması, kız çocukların okula gitmesi, eğitim alması tamamen yasak.
-Kadınlara peçe, erkeklere ise takke ve sakal mecburiyeti getirildi.
-Sakalını kesen erkeklere en az 6 ay hapis cezası verildi ve yüzünü açan kadınların yüzleri
kırbaçlandı.
-Erkeklere evlerine en yakın camide 5 vakit namaz mecburiyeti getirildi.
-Afganistan da tv yayınları durduruldu ve her türlü resim ile müzik yasaklandı.
-Toplu taşıma araçlarında aynalar kadınlara bakılabileceği gerekçesi ile kaldırıldı. Bunun gibi
daha birçok şey sayabiliriz. 1998 e gelindiğinde Afganistan’ın %90 nını ele geçirdiler ,
destekçileri ise El-Kaide oldu.
20 yıl boyunca Taliban’ın tüm işgal ettiği yerleri biranda kaybedip ortadan kaybolmasının
nedeni ise ABD gerçeği oldu. 11 Eylül saldırısından sonra ABD Taliban liderinde El-Kaide
liderini teslim etmesini istedi Taliban’da “misafiri” olduğunu belirtip teslim etmeyeceğini
söyleyince ABD harekete geçti ve Taliban üzerine yaptığı operasyon ile işgal ettiği yerleri
aldı Taliban ise dağa kaçıp 20 yıldır gerilla taktiği uygulamaktaydı.

15 Ağustos 2021 de Taliban tekrar tarih sahnesine çıktı ve Afganistan’ da ikinci kez yönetimi
ele aldı. Halkın çok fazla direniş göstermeyip barış masasına oturmasının nedeni ise yıllardır
süren iç savaşın onları yıpratıp güçsüz bırakmasıydı.
Yönetim şekli : Şeriata dayalı anayasal sistem olacak fakat ilki kadar katı kurallar olacak mı
bu net değil ama bunun olacağı sinyallerini de veriyor aslında çünkü Afganlar örgütten siyasi
partiye dönüşmelerini ve seçimlere gitmelerini önerseler de şuan için örgüt bunu reddediyor.
ABD bu olay ile ilgili tamamen kendini ve hatalarını sorguladığı bir dönemden geçiyor. 2001
de Taliban yenilip dağa çıktığında ABD den af dışında hiçbir şey istemedi fakat ABD bir daha
geri dönemeyeceklerini düşünüp uzlaşmama kararı almıştı şimdi ise bu hatasını dile getirdi ve
20 yıl sonra güç dengelerinin Taliban lehine değiştiğini kabul etti fakat Trump’ın politikasını
da sürdüreceklerini yani mücadeleye devam edeceklerini aksi takdir de NATO’yu destekleyen
ve yıllarını bunun için veren diplomatlara “ ihanet” olacağını da açık bir şekilde belirttiler.